Tytuł mógłby sugerować, że mowa będzie o kraju trzeciego świata. Niestety, wszystko dotyczy Polski. Po raz kolejny przekonaliśmy się, że celem państwa polskiego nie jest stworzenie Polakom jak najlepszych warunków do rozwoju (także ich biznesów). Wręcz przeciwnie, chodzi o to, żeby najpierw karać najmocniej tych działających najefektywniej (podatek dochodowy), a w razie konieczności – ubić tych którzy wybili się naprawdę wysoko i nie chcą być posłuszni.
Chcemy już na początku wyrazić się jasno – nie podoba nam się wiele działań zarówno Leszka Czarneckiego, jak i Marka Chrzanowskiego. Nie zmienia to jednak faktu, że ostatnie dni to nie tylko stenogram z podsłuchanej rozmowy i propozycja łapówki, ale to też wiele innych wydarzeń, które każą się zastanowić jaka (i czy w ogóle) jest przyszłość dla prywatnych banków w Polsce? To samo tyczy się polskich brokerów, być może firm ubezpieczeniowych itd.
Chronologia
Dla tych, którzy mieli napięty tydzień, przedstawiamy skrót wydarzeń i nieco istotnych faktów.
Uczestnikami nagranej rozmowy byli Leszek Czarnecki oraz Marek Chrzanowski. Ten pierwszy to jeden z bogatszych Polaków, właściciel Getin Banku oraz Idea Bank. Jego działalność w sektorze bankowym odznaczała się do tej pory sporą agresją, tzn. banki miały w swojej ofercie bardzo ryzykowne produkty. Wśród nich dobrze znane dziś poliso-lokaty, kredyty frankowe oraz obligacje GetBacku.
Ostatecznie ryzykowna działalność banków Czarneckiego sprawiła, że popadły one w spore tarapaty. W 2017 roku państwo zaczęło wymagać dokapitalizowania Getin Banku. Z kolei w marcu 2018 roku odbyło się wspomniane spotkanie Czarneckiego z Chrzanowskim (wówczas prezesem KNFu), które miało dotyczyć sytuacji banku.
Podczas spotkania Chrzanowski opowiadał o działaniach przedstawiciela prezydenta, niejakiego Zdzisława Sokala, który „uważał, że Getin powinien upaść i zostać przejęty za złotówkę przez któryś z dużych banków”.
Można od razu dodać, że słowa dotyczące Sokala brzmią dość wiarygodnie – sam prezydent Duda stwierdził, że popiera taką postawę swojego przedstawiciela. Podobno w ten sposób „chroni się depozytariuszy”.
Zachowanie Sokala komentowane jest dwojako. Z jednej strony w 2016 roku Polska wdrożyła unijną dyrektywę BRRD, która dotyczy sprawnego przejęcia upadającego banku w taki sposób, aby wśród klientów nie zdążyła wybuchnąć panika. Ustawa określa, że za tego typu operacje odpowiada Bankowy Fundusz Gwarancyjny, którego prezesem zarządu jest… Zdzisław Sokal. Ktoś może zatem twierdzić, że człowiek prezydenta jedynie spełniał swój obowiązek.
Z drugiej strony, rozmowa Czarnecki-Chrzanowski miała miejsce w marcu 2018. Wówczas Getin Bank w porozumieniu z KNF realizował „Plan ochrony kapitału” i był w trakcie zbierania kilkuset milionów złotych w ramach emisji akcji. Skąd zatem pojawiło się u Sokala nastawienie, że bank musi zostać przejęty za złotówkę? Zostawiamy do dyskusji i wracamy do przebiegu rozmowy.
Podczas spotkania Chrzanowski podsunął Czarneckiemu swojego człowieka, który miałby pomóc w restrukturyzacji banku. Ten człowiek to Grzegorz Kowalczyk, prawnik, nie mający większej orientacji nt. procesu restrukturyzacji banków. Jego zatrudnienie miało załatwić Czarneckiemu przychylność organów nadzoru. Według obozu Czarneckiego, prezes KNF miał domagać się dla Kowalczyka 40 mln zł za 3 lata pracy (wbrew temu co przekazuje prasa, nie ma dowodów na tą konkretną kwotę). W trakcie spotkania Czarnecki odpowiedział, że chętnie spotka się z Kowalczykiem.
Mijały miesiące, a Kowalczyk zamiast u Czarneckiego, wylądował w Plus Banku, należącym do Zygmunta Solorza-Żaka. Teraz trochę przyspieszymy z wydarzeniami:
6 listopada – Solorz-Żak spotkał się z Chrzanowskim.
7 listopada – tego dnia Idea Bank musiał odpowiedzieć na wyniki kontroli przeprowadzonej przez KNF. Bank wysłał odpowiedź listownie. Tego samego dnia Roman Giertych (reprezentujący Czarneckiego) złożył w prokuraturze zawiadomienie dot. propozycji Chrzanowskiego. Kilka godzin później jeden z posłów PiS (Smoliński) dorzucił poprawkę do ustawy o KNF. Do teraz nie wiadomo kto był jej autorem.
9 listopada – Polska interesuje się zamieszaniem wokół Marszu Niepodległości, a Sejm zatwierdza ustawę wraz ze wspomnianą poprawką, w której czytamy:
„1. W razie obniżenia sumy funduszy własnych banku poniżej poziomu określonego w art. 128 ust. 1 albo powstania niebezpieczeństwa obniżenia tej sumy poniżej poziomu określonego w art. 128 ust. 1, Komisja Nadzoru Finansowego może podjąć decyzję o przejęciu banku przez inny bank za zgodą banku przejmującego, jeżeli nie zagrozi to bezpieczeństwu środków gromadzonych na rachunkach w banku przejmującym, obniżeniem funduszy własnych banku przejmującego poniżej poziomu określonego zgodnie z art. 128 ust. 1, ani nie stworzy takiego niebezpieczeństwa, oraz nie zagrozi to spełnianiu wymogu, o którym mowa w art. 55 ust. 4 ustawy o nadzorze makroostrożnościowym, przez bank przejmujący. Decyzja może zawierać warunki i terminy przejęcia banku przez inny bank.”
Pogrubionym drukiem zaznaczyliśmy fragment do którego zaraz się odniesiemy.
13 listopada – zaczyna się medialna zadyma, po tym jak Gazeta Wyborcza opublikowała rozmowę Czarnecki-Chrzanowski. Jednocześnie KNF dostaje odpowiedź od Idea Banku i wpisuje bank na listę ostrzeżeń.
14 listopada – Chrzanowski wraca z Singapuru i wpada do biura, dopiero później zagląda tam CBA.
Zamach na prywatną własność
Polscy politycy raz jeszcze zastosowali metodę „tematu zastępczego”, którym była awantura o Marsz Niepodległości. W międzyczasie przepchnęli prawo, które nie tylko dubluje zadania BFG i KNF, ale przede wszystkim zostawia furtkę do przejmowania banków, które nie są bezpośrednio zagrożone upadłością! Skoro bank może zostać przejęty tylko dlatego, że suma kapitałów własnych spadnie na moment w okolice progu, to po co ktokolwiek miałby teraz zakładać w Polsce bank? Na pewno nie zrobi tego ktoś, kto ciężką pracą dorobił się majątku. Dużo prędzej zdecyduje się na to osoba będąca klakierem władzy.
Widzimy kilka potencjalnych efektów nowego prawa:
– ustawa daje furtkę do przejmowania banków, które nie są znacząco zagrożone upadłością,
– wymusza na istniejących bankach prywatnych zabieganie o przychylność władz,
– prowokuje dalszy rozrost korupcji,
– rośnie prawdopodobieństwo, że banki (w razie możliwości) będą stosować kreatywną księgowość byle tylko zaprezentować jak najlepsze wskaźniki,
– ustawa zwiększa prawdopodobieństwo tworzenia państwowych bankowych molochów bądź też ograniczenia rynku w stylu znanym z USA.
Jeśli chodzi o ten ostatni punkt to jesteśmy w stanie w długiej perspektywie wyobrazić sobie znany naszym Czytelnikom scenariusz. Tym razem dotyczyłby on Polski.
1. Zbyt długie utrzymywanie stóp procentowych na zbyt niskich poziomach.
2. Niskie koszty kredytu prowadzą do błędnej alokacji kapitału (większy udział niespłacanych kredytów).
3. Dochodzi do kryzysu w trakcie którego toksyczne aktywa w postaci niespłacanych kredytów zostają wrzucone do bilansów państwowych banków (w końcu PKO BP i Pekao wyglądają nieźle, więc czemu tego nie wykorzystać).
4. Z czasem okazuje się, że Polska doczekała się własnego Deutsche Banku.
W tym artykule chcemy skupić się na faktach i prawdopodobnych konsekwencjach wprowadzonego prawa, ale trudno przeoczyć fakt, że Zygmunt Solorz-Żak jednak skusił się na propozycję prezesa KNF. Tymczasem nowe prawo może pozwalać na przejmowanie banków nie tylko przez Skarb Państwa, ale również przez inne prywatne banki.
To przypomina sektor bankowy w USA tuż po ostatnim kryzysie, kiedy mniejsze banki zostały przygniecione prawem w taki sposób, aby na rynku liczyła się tylko wąska grupa.
W artykułach kilkukrotnie wspominaliśmy, że docelowo sektor bankowy powinien iść w stronę maksymalnego rozdrobnienia tzn. setek mniejszych banków. Taki układ miałby następujące konsekwencje:
1. Brak jednego dużego banku mogącego silnie oddziaływać na polityków lub konkurencję.
2. Duża konkurencja pomiędzy bankami prowadząca do wzrostu efektywności.
3. W razie upadku jednego z banków, rozmiar problemu jest po prostu mniejszy, co sprawia, że państwo nie rzuci się do ratowania banku z pieniędzy podatników (by zdobyć głosy).
Jest jednak jeden warunek – społeczeństwo musiałoby wziąć na siebie odpowiedzialność za wybór odpowiedniego banku. I za taką propozycję zostaliśmy wielokrotnie skrytykowani.
Mamy zatem teraz to, co w innych krajach Unii Europejskiej. Szeroko zakrojony interwencjonizm państwa + niejasne prawo dające sposobność do nadużyć ze strony władzy.
KNF i GPW dopełniają obraz nędzy i rozpaczy
Polscy posłowie to nie jedyni, którzy sprawiają, że polski sektor bankowy odczuwa komplikacje, a rynek kapitałowy raczej odstrasza.
W centrum obecnej afery jest przecież KNF, na temat którego dający do myślenia filmik nagrał Tomasz Rozmus, ekspert od analizy technicznej. Podczas nagrania Tomek wspomniał o wizycie KNFu w Singapurze rok temu, kiedy to przedstawiciele komisji kompletnie nie byli zainteresowani kontaktem z polskimi przedsiębiorcami na targach FinTech. Mało tego, między sobą chełpili się sposobem w jaki uderzyli w X-Trade Brokers. Tomek zwrócił tutaj uwagę na fakt, że KNF mógłby zamiast tego próbować ostrzeżeń, natomiast uderzenia ze skutkiem natychmiastowym przydałyby się raczej w przypadku zwykłych naciągaczy.
Nasze odczucia co do KNFu są podobne, a szczegóły działań Chrzanowskiego tylko utwierdzają nas w przekonaniu, że KNF ma raczej reprezentować interesy określonych grup niż pilnować sytuacji na rynku.
Podobny poziom w „realizowaniu swojej misji” prezentuje Giełda Papierów Wartościowych. Po pierwsze, bezpośrednie spotkanie Tradera21 z prezesem GPW dowiodło kompletnego braku wiedzy szefa giełdy. Po drugie, jak stwierdził Trader21, jedynym celem spotkań na Giełdzie Papierów Wartościowych jest zachęcenie do przeprowadzania większej liczby transakcji.
Nie ma zatem nic dziwnego w tym, że pomysł stworzenia ETFu dedykowanego polskiej giełdzie czy naszemu regionowi nie zyskuje poklasku. Ostatecznie zakup jednego ETFu to niższa prowizja niż nabycie przez inwestora akcji kilku spółek z osobna.
Podsumowanie
Sytuacja jest dość klarowna. Sejm RP właśnie przegłosował ustawę zakładającą przejmowanie banków bez ich zgody w oparciu o niejasne przepisy. Kto chce zostać na placu boju (czyt. na rynku), musi współpracować z władzą i płacić tyle, ile się należy. Czyli coś się jednak zmieniło, bo kiedyś za pozycję płaciło się donosami.
Do pewnego momentu byliśmy pozytywnie nastawieni do działań rządu względem banków. Przejęcie Pekao uznajemy za dobry ruch, który być może uchronił wielu Polaków przed dużymi problemami. Niestety, politycy mają znacznie większe apetyty. Chcą więcej znacjonalizowanych spółek, bo oznaczają one kolejne stanowiska, na które można mianować swoich ludzi (i wziąć jakiś procent z ich wynagrodzenia).
Taką dostaliśmy powyborczą odmianę po 8 latach rządu, który dążył raczej do prywatyzacji – też mającej jeden cel: „ukraść jak najwięcej”.
Jeśli chodzi o kwestie związane ściśle z podsłuchaną rozmową oraz ostatnimi dniami – z pewnością czeka nas demonizowanie Leszka Czarneckiego w media prorządowych. Ogromna panika wokół jego banków tworzy też okazje do szybkiego zarobku, ale staramy się w tym przypadku trzymać z daleka. Obecne wyceny nie wzięły się znikąd – problemem banków Czarneckiego nie są już jedynie ryzykowne aktywa i sprawy w sądach, ale także (a może przede wszystkim) nastawienie władz państwowych.
Ciekawi nas jedynie kogo jeszcze Czarnecki nagrał oraz kto najbardziej skorzysta na prawie przegłosowanym 9 listopada. Ładny przekręt zafundowali politycy Polakom na 100-lecie Niepodległości.
Na koniec zostawiamy Was z komentarzem Jacka Sierpińskiego:
„W komentarzach do afery z KNF czytam, że „państwo gnije”. Otóż nie. Takie afery pokazują, że państwo ma się właśnie bardzo dobrze i realizuje swoją prawdziwą zasadniczą funkcję, jaką jest poszerzanie wpływów i zwiększanie zysków klasy rządzącej.
Bo w państwie w rzeczywistości chodzi właśnie o to, by zdobyć stołki dające kontrolę nad działaniami innych ludzi, a następnie je odpowiednio wykorzystywać dla własnych korzyści. Czy to legalnie, ściągając z ludzi podatki i przeznaczając je na swoje biznesy i wynagrodzenia, albo obsadzając stanowiska w zarządach i radach nadzorczych państwowych firm – czy to nielegalnie, biorąc łapówki za nieprzeszkadzanie lub przyznanie przywileju.
Owszem, jeśli ktoś myśli, że państwo powinno działać dla dobra narodu lub obywateli, to afery są jaskrawym przejawem nieprawidłowego działania. Sęk w tym, że to, co ten ktoś wyobraża sobie jako działanie prawidłowe, należy do sfery tzw. pobożnych życzeń.
Państwo tworzą ludzie, a ludzie w ogromnej większości będą działać we własnym egoistycznie rozumianym interesie. I ten interes popycha większość ludzi do sięgania po władzę oraz wykorzystywania jej w ten, a nie inny sposób.”
Zespół Independent Trader
