Wyobraźcie sobie, że na zagranicznym rachunku maklerskim posiadacie świetny portfel akcji i ETF-ów wartości 1,5 mln złotych. Prowadzicie też dochodową firmę i świetnie Wam się wiedzie. Do czasu, gdy niespodziewanie nastąpiło bardzo przykre zdarzenie.
Gdybyście w te wakacje mieli wypadek, który pozbawiłby Was możliwości zarabiania pieniędzy, zrujnowałby Was albo w którym zginęlibyście – czy Wasza Rodzina będzie miała środki do życia? Czy bez problemu uzyska ona dostęp do całości wypracowanego przez Was majątku? Czy na pewno te osoby, które widzicie w roli spadkobierców, rzeczywiście odziedziczą Wasze dobra? Czy te środki będą wystarczające, aby zapewnić im godziwe życie do czasu, zanim Wasi bliscy będą w stanie doprowadzić je na nowo do porządku?
W tym artykule po kolei wyjaśnimy Wam, co należy wziąć pod uwagę, aby mądrze przygotować się od strony praktycznej na ewentualne wystąpienie negatywnego scenariusza. Tym razem skupimy się jednak na zabezpieczeniu dla rodziny aktywów niematerialnych.
Zainteresowanym jedynie przypominam, że w pierwszej części skoncentrowaliśmy się na ochronie przedmiotów materialnych (np. złoto, nieruchomości).
Oprócz tego, dla abonentów Portfela Tradera powstanie jeszcze specjalna część dotycząca zabezpieczenia firmy, aby mogła ona zostać przekazana wybrany osobom w przemyślany sposób.
W jaki sposób zabezpieczyć aktywa niematerialne dla swoich bliskich?
W tej części artykułu wymienię Wam najważniejsze kwestie praktyczne, na które należy zwrócić uwagę przy zabezpieczaniu aktywów niematerialnych dla swojej rodziny.
1) Środki na rachunkach bankowych
Aby mądrze zabezpieczyć dla swoich bliskich środki finansowe znajdujące się na rachunkach bankowych, warto mieć na uwadze kilka podstawowych kwestii.
Przede wszystkim, trzeba je mądrze zdywersyfikować. Dlatego też nie powinniście posiadać wszystkich środków na jednym koncie, bo zawsze może wystąpić z nim jakiś problem, np. upadłość instytucji finansowej. Warto zatem rozsądnie rozdzielić pieniądze na kilka rachunków w różnych bankach.
Wprawdzie jest to najbardziej podstawowy krok, ale z pewnością nie jest on wystarczający.
Nie każdy bowiem wie, że od 1 lipca 2022r. urzędy skarbowe mogą sprawdzać nasze rachunki bankowe bez żadnych ograniczeń – już na etapie postępowania w sprawie. W ten sposób zyskały one uprawnienia szersze niż prokurator, a tajemnica bankowa stała się iluzją. Co gorsza, mogą one także zablokować wszystkie nasze konta, wskutek czego możemy zostać nagle bez dostępu do pieniędzy. Ogromnie powiększa to nie tylko uprawnienia fiskusa, lecz także uderza to w naszą prywatność. Co szczególnie bulwersujące, o takim „sprawdzeniu” nie będziemy nawet zawiadamiani.
Dlatego też uważamy, że zawsze powinniśmy pewną część naszych pieniędzy trzymać w gotówce. Naturalnie, nie mamy na myśli tego, aby posiadać w formie fizycznego pieniądza wszystkie swoje środki, lecz aby jedynie mieć pewną ich część poza systemem.
Ponadto, osoby, które dysponują większym majątkiem, mogą także założyć rachunek bankowy w innym kraju i tam zdeponować część swojej waluty. Naturalnie, polski urząd skarbowy lub komornik z reguły są w stanie ustalić i zablokować także nasze konto zagraniczne, ale nie zrobią tego w trybie błyskawicznym, jak mogą obecnie uczynić z każdym krajowym rachunkiem.
Jest to bowiem o wiele bardziej skomplikowane i dlatego zazwyczaj zajmie im to znacznie więcej pracy. Dzięki temu, w razie zagrożenia bezpodstawnym zablokowaniem naszych środków na rachunku zagranicznym, zyskujemy więcej czasu na ich bezpieczne przeniesienie w inne miejsce.
Na wszelki wypadek, warto też udzielić najbardziej zaufanej osobie pełnomocnictwa do jednego lub kilku naszych rachunków bankowych. Można też przechowywać środki pieniężne w różnych walutach.
2) Bankowa dyspozycja na wypadek śmierci
Bankowa dyspozycja na wypadek śmierci to świetne rozwiązanie. Polega ono na tym, że składamy w banku pisemną dyspozycję, aby środki zgromadzone na koncie lub na lokacie, bank – po naszej śmierci – wypłacił z tego rachunku bezpośrednio wskazanym przez nas osobom najbliższym. Ma to tę zaletę, że pieniądze z tego rachunku nie wchodzą w skład spadku i omijamy w ten sposób często skomplikowane i kosztowne postępowanie spadkowe.
Rozwiązanie to posiada niestety dwa ograniczenia. Po pierwsze, jako uprawnionego do wypłaty nie możesz wskazać dowolnej osoby, ale tylko jednego lub kilku z kręgu najbliższych krewnych, tj. małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadków i rodzeństwo.
Po drugie, maksymalna kwota wypłaty z wszystkich dyspozycji nie może być wyższa niż ustawowy limit, który obecnie wynosi 143.615,00 zł. Nadal jest to jednak suma, która pomoże naszym najbliższym przetrwać do finału postępowania spadkowego.
3) Papiery wartościowe
W przypadku papierów wartościowych (np. akcje, obligacje, ETF-y, itp.) należy również zabezpieczyć swoich bliskich, co pomoże zaoszczędzić im wielu problemów.
Podobnie jak w przypadku środków na kontach bankowych, możecie pomyśleć o mądrej dywersyfikacji i np. trzymać swoje aktywa w różnych domach maklerskich.
Jeśli zaś posiadacie większy majątek, to możecie także rozważyć założenie rachunku maklerskiego u zagranicznego brokera (np. Exante, DIF). Oczywiście, nasze organy państwowe są także w stanie zablokować akcje za granicą, ale potrwa to znacznie dłużej, a w tym czasie możecie je spieniężyć lub przenieść do jeszcze innego brokera.
Warto też uświadomić swoich bliskich na temat posiadanych papierów wartościowych. Wskazane jest, aby ktoś w rodzinie wiedział, gdzie posiadacie rachunki maklerskie i jak je obsługiwać. W przeciwnym razie – gdyby stało Wam się coś złego – Wasi bliscy nie będą mieli zielonego pojęcia o istnieniu tych kont.
W przypadku dziedziczenia papierów wartościowych obowiązują ogólne zasady prawa spadkowego, gdyż niestety brak jest możliwości sporządzenia – jak w przypadku konta bankowego – dyspozycji na wypadek śmierci.
Dlatego też w skrajnych przypadkach – jeżeli nie pozostawiliście testamentu potencjalny krąg spadkobierców może być bardzo szeroki. Powoduje to wiele praktycznych problemów, gdyż Wasi spadkobiercy staną się współwłaścicielami akcji i powinni jednomyślnie wskazać wspólnego przedstawiciela. Mogą zaś oni być ze sobą skłóceni albo też przebywać w różnych miejscach świata. Przy braku zgody pomiędzy nimi konieczne stanie się wówczas przeprowadzenie postępowania o podziału spadku, co może trwać długo i sporo kosztować.
A tymczasem broker – gdy tylko dowie się o Waszej śmierci – zawiesi możliwość jakichkolwiek transakcji na rachunku maklerskim. Do czasu ostatecznego uregulowania spraw spadkowych Wasi krewni nie będą mogli ani sprzedać ani też kupić jakichkolwiek papierów wartościowych, nawet gdyby np. Wasze akcje mocno traciły na wartości.
Zainteresowanych szczegółowo tematem, jak od strony praktycznej wygląda dziedziczenie papierów wartościowych, odsyłamy do końcowej części tego artykułu.
4) Zapis windykacyjny
Zapis windykacyjny to świetne rozwiązanie. Pozwala ono niejako automatycznie przydzielić akcje lub inne papiery wartościowe określonym przez Was imiennie osobom na wypadek śmierci, co nie jest możliwe w wypadku dziedziczenia ustawowego lub zwykłego testamentu. Dzięki temu Wasi bliscy unikną wielu problemów.
Aby sporządzić zapis windykacyjny musicie udać się do notariusza i w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego wyraźnie wskazać, że oznaczona osoba nabywa określone aktywa z chwilą Waszej śmierci (np. wszystkie Wasze papiery wartościowe znajdujące się na rachunku maklerskim w DIF Broker).
5) IKE i IKZE
Nie każdy wie, że Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) można także prowadzić w formie rachunku maklerskiego u polskiego brokera, który ma dostęp do zagranicznych giełd i znajdujących się na nich akcji, ETF-ów i innych papierów wartościowych. Jest to więc specjalne konto maklerskie, które jednak posiada pewne szczególne cechy.
Podstawową korzyścią z gromadzenia oszczędności na IKE/IKZE jest zwolnienie zysków przynoszonych przez te oszczędności z tzw. „podatku Belki” po spełnieniu określonych warunków. Umożliwi to Wam zgromadzenie znacznie większej kwoty, gdyż – jak zapewne wiecie – podatek ten znacznie obniża rentowność z inwestycji w długim okresie.
Dużą zaletą IKE lub IKZE jest także to, iż możecie wskazać jedną lub więcej osób, którym zostaną wypłacone wasze środki zgromadzone na IKE lub IKZE w przypadku Waszej śmierci. Jest to więc odpowiednik bankowej dyspozycji na wypadek śmierci, która nie jest możliwa w wypadku zwykłego rachunku maklerskiego.
Co istotne, spadkobranie z IKE lub IKZE jest zwolnione od podatku od spadków i darowizn. Jednak przy dziedziczeniu z IKZE wypłata pieniędzy podlega opodatkowaniu w wysokości 10-procentowego zryczałtowanego podatku dochodowego. Nie zostanie on pobrany tylko wtedy, gdy Twoi bliscy zdecydują się na przelanie zgromadzonego przez Was kapitału w ramach transferu na swoje IKZE.
Minusem obydwu tych rozwiązań są jednak corocznie ustalane limity kwot, które możecie wpłacić na rachunek maklerski IKE lub IKZE. W 2023 roku możecie zainwestować na IKE maksymalnie 20.805 zł, a na IKZE – 8.322 zł. Każdy z Was może posiadać obydwa takie konta.
6) Kryptowaluty
Zapewne w ostatnich latach słyszeliście, że wiele ogromnych fortun zgromadzonych np. w Bitcoinie przepadło bezpowrotnie po śmierci właściciela.
Musicie wiedzieć, że w naszym kraju nie ma żadnych odrębnych regulacji prawnych na temat dziedziczenia kryptowalut. Dlatego też przyjmuje się, iż na zasadzie analogii dziedziczy się je podobnie jak np. akcje spółek lub inne papiery wartościowe.
Pamiętajcie jednak, że faktycznie jest tak, iż ten, kto dysponuje kluczem prywatnym, praktycznie jest właścicielem znajdujących się tam kryptowalut. Klucz prywatny to specjalne hasło do konta z tymi aktywami.
Jeśli zatem posiadacie Bitcoina lub Ethereum na giełdzie kryptowalutowej, to wówczas to giełda kontroluje klucz prywatny.
Jeżeli jednak przenieśliście je na portfel sprzętowy (np. Trezor, ewentualnie Ledger) i tylko Wy znacie klucz prywatny do nich, to wtedy wyłącznie Wy jesteście ich właścicielami. Dlatego też gorąco polecamy Wam trzymanie ich na takim portfelu.
Z tego też względu powinniście poinformować najbliższych, jak mogą uzyskać dostęp do Waszych kryptowalut. Ważne jest zapisanie klucza prywatnego i mądre ukrycie go w ten sposób, aby nikt nieuprawniony nie uzyskał do niego dostępu.
Ewentualnie, możecie przekazać komuś z rodziny kopię klucza prywatnego na papierze, co wymaga znacznego zaufania do tej osoby.
Zawsze przekazujemy klucz prywatny wraz z instrukcją, jak dostać się do naszych aktywów. Można bowiem mieć kryptowaluty na różnych sieciach i dlatego nie każdy w ogóle dowie się o posiadanych środkach. Nie jest bowiem tak, że po uruchomieniu Ledgera od razu widoczne są wszystkie kryptowaluty.
7) Wierzytelności
Być może posiadacie wierzytelności wobec innych osób lub firm (np. pożyczyliście komuś pieniądze albo przysługują Wam tantiemy z tytułu praw autorskich).
W celu zabezpieczenia interesu najbliższych warto ich poinformować, że przysługuje Wam takie roszczenie pieniężne, od kogo i w jakiej wysokości, ewentualnie gdzie schowana jest np. umowa pożyczki (zawsze róbcie to w formie pisemnej).
Co istotne, w razie śmierci Wasi spadkobiercy będą dzięki temu mogli uzyskać pieniądze, które Wam się należały, bo wierzytelności wchodzą do spadku. Oczywiście, będą musieli wcześniej wykazać, że są oni prawowitymi spadkobiercami (poświadczenie dziedziczenia lub stwierdzenie nabycia spadku).
Pamiętajcie jednak, że Wasi Bliscy nie dostaną tych pieniędzy „z urzędu”, lecz będą musieli o nie pisemnie wystąpić, a być może pójść do Sądu.
8) Wasze zobowiązania
Dużym błędem wielu osób jest ukrywanie przed najbliższymi, że ma się długi. Pamiętajcie bowiem, że do spadku wchodzą nie tylko aktywa, lecz także i zobowiązania. W skrajnym przypadku Wasza rodzina będzie zatem musiała spłacać zaciągnięte przez Was kredyty, pożyczki lub inne należności.
Co z tego bowiem, że Wasi spadkobiercy odziedziczą np. dom i akcje warte 1,5 mln zł, jeśli jednocześnie pozostanie im do spłaty 2 mln złotych?
Dlatego też, w celu zabezpieczenia interesu najbliższych, trzeba wziąć pod uwagę także swoje pasywa i uczynić wszystko, aby Wasi bliscy nie znaleźli się w niekorzystnym położeniu.
Przede wszystkim, muszą oni wiedzieć o tym, komu i ile pieniędzy jesteście winni. Powinniście także zrobić wszystko, aby Wasi najbliżsi nie odziedziczyli po Was długu, ewentualnie – aby był on możliwie jak najmniejszy. W niektórych wypadkach możliwe jest też np. ubezpieczenie kredytu na wypadek Waszej śmierci i wówczas to ubezpieczyciel musi go spłacić.
Jeśli jednak okazałoby się, że Wasze zadłużenie znacznie przekracza zgromadzone aktywa, to powinniście o tym dokładnie poinformować najbliższych. Wówczas prawdopodobnie najrozsądniejszym rozwiązaniem ze strony Waszych spadkobierców będzie odrzucenie spadku. W tym celu powinni oni udać się do notariusza w nieprzekraczalnym terminie 6 miesięcy od uzyskania informacji o Waszej śmierci.
9) Zachowek
Jeżeli planujecie inaczej rozdysponować swój majątek niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego, to koniecznie musicie pamiętać o zachowku.
Wprawdzie obowiązująca w Polsce zasada swobody testowania oznacza, że w testamencie możecie ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku dowolnie wybraną przez siebie osobę (a więc też spoza kręgu najbliższej rodziny), jednak przepisy o zachowku w sposób istotny osłabiają tę swobodę.
Otóż zachowek to mechanizm prawny, który zabezpiecza interesy najbliższych krewnych w sytuacji, kiedy zadysponujecie majątkiem w testamencie lub w formie darowizny w sposób prowadzący do ich pokrzywdzenia.
I tak przykładowo, jeśli macie syna, który roztrwoniłby zgromadzony przez Was dorobek życia na alkohol i zapisaliście wszystko swojemu chrześniakowi będącemu osobą niespokrewnioną, to wówczas taki marnotrawny syn może zażądać zachowku od chrześniaka. W tym przypadku syn ma prawo do równowartości połowy spadku, który otrzymałby według reguł dziedziczenia ustawowego.
Dlatego też, planując przekazanie swojego majątku w formie testamentu lub darowizny osobie spoza kręgu spadkobierców ustawowych, musicie wziąć pod uwagę to, że wasz pokrzywdzony krewny zażąda od niego zapłaty należnego mu zachowku.
Warto też wiedzieć, że wprawdzie możecie wydziedziczyć w testamencie najbliższego krewnego, co pozbawia go zachowku, ale prawo zezwala na to tylko w najpoważniejszych przypadkach. W przeciwnym razie takie wydziedziczenie będzie nieskuteczne.
10) Darowizna
W praktyce czasami zdarzają się takie sytuacje, że z powierzeniem majątku osobom bliskim nie możemy lub nie chcemy czekać aż do swojej śmierci. Wówczas warto zastanowić się nad przekazaniem go jeszcze za życia w formie darowizny.
Radzimy jednak nie wyzbywać się całości majątku na rzecz rodziny, lecz co najwyżej jego części. Zbyt wiele razy słyszeliśmy, że ktoś np. darował dzieciom lub wnukom cały swój dorobek, a ta osoba potem okazała się niewdzięczna i zostawiła go bez żadnych środków.
Lepiej zatem pozostawić sobie te elementy majątku, które są wystarczające do utrzymania swojego dotychczasowego poziomu życia.
11) Kwestie podatkowe
Zabezpieczając interesy finansowe swoich bliskich zawsze musimy mieć także na uwadze kwestie podatkowe. Chodzi o to, aby nie musieli oni w ogóle płacić podatku, ewentualnie aby był on możliwie jak najniższy.
W przypadku najbliższej rodziny najkorzystniejsze jest przekazanie im majątku w formie darowizny lub spadku. Istnieje bowiem wówczas możliwość całkowitego uniknięcia zapłaty podatku od spadków i darowizn, bez względu na ich wartość. Dotyczy to jednak tylko: małżonka, dzieci, rodziców, wnuków, dziadków, ojczyma, macochy i pasierba. Zwolnienie to ma miejsce jedynie pod warunkiem że złożą oni do urzędu skarbowego – w nieprzekraczalnym terminie 6 miesięcy – formularz SD–Z2, w którym wskażą oni nabyty majątek i jego wartość.
Oprócz powyższej możliwości warto też wiedzieć, iż nie płaci się podatku od spadku i darowizn również wówczas, gdy ich wartość nie przekracza kwoty wolnej od podatku. Co ważne, od 1 lipca 2023 roku kwota ta została ponad 3,5 krotnie podwyższona i dla osób najbliższych wynosi 36.120 zł.
Pamiętajcie jednak, że w każdym przypadku darowizna pieniężna musi zostać dokonana przelewem, a nie gotówką.
12) Powołanie spółki z o.o.
Planując zabezpieczenie najbliższych w niektórych przypadkach warto powołać spółkę, która będzie właścicielem części Waszych aktywów. Dotyczy to zwłaszcza większego majątku.
Takie rozwiązanie ma sporo korzyści. Przede wszystkim, możecie łatwo wskazać swoich następców prawnych, omijając jednocześnie tych, którym nie chcecie zostawić swojego majątku. Powinniście wówczas dobrze zastanowić się, kto może odziedziczyć po Was udziały w spółce.
Ponadto, spółka jest „nieśmiertelna”, gdyż może kontynuować swoją działalność jako osoba prawna, mimo śmierci jej założyciela.
Co istotne, jeśli rozsądnie ułożycie sprawy w tej spółce, zyskacie także na optymalizacji podatkowej. Oprócz obniżenia podatku dochodowego rozliczycie także VAT od nabytych towarów i usług. Jeśli potrzebujecie pomocy w tym zakresie, znajdziecie ją tutaj.
13) Spis aktywów niematerialnych
Zazwyczaj tylko Wy wiecie, jaki jest skład Waszego majątku i gdzie on się znajduje. Przykładowo, możecie mieć 4 rachunki maklerskie w 2 krajach, kilka kont bankowych i trochę kryptowalut na 2 ledgerach.
Jeśli coś Wam się stanie może okazać się, że całość lub część tych aktywów nigdy nie zostanie odnaleziona przez Waszą rodzinę i przepadnie bezpowrotnie.
Dlatego też warto spisać skład i położenie wszystkich elementów niematerialnych majątku, tzn. co posiadacie i gdzie to się znajduje (np. nazwa brokera, nr rachunku maklerskiego). Umożliwi to Waszym bliskim odnalezienie poszczególnych jego składników. Oczywiście, powinniście o tym poinformować wyłącznie zaufane osoby i zrobić to w przemyślany sposób. Taki przykładowy spis majątku nie może być łatwo dostępny.
Ten punkt dotyczy także aktywów materialnych.
14) Jak od strony praktycznej wygląda dziedziczenie papierów wartościowych
W niniejszej części przedstawimy Wam, jak od strony praktycznej wygląda dziedziczenie papierów wartościowych na przykładzie konta maklerskiego w DIF Broker. Oczywiście, każde biuro maklerskie może mieć nieco inne zasady, ale główne reguły powinny być wspólne.
I tak, DIF Broker może udostępnić aktywa spadkobiercom dopiero po otrzymaniu niezbędnej dokumentacji prawnej potwierdzającej, że osoby podające się za prawowitych spadkobierców są nimi w rzeczywistości.
Najpierw konieczne jest zawiadomienie biura maklerskiego o śmierci posiadacza rachunku. Po jego otrzymaniu broker zawiesi możliwość jakichkolwiek transakcji na rachunku maklerskim.
Jeśli spadkobiercy wyrażą chęć, by jeden z nich ich reprezentował i zarządzał ich częścią spadku, powinni podpisać pełnomocnictwo, które upoważni go do podejmowania decyzji dotyczących Waszego rachunku maklerskiego.
Jakie dokumenty muszą przedstawić Wasi spadkobiercy?
- akt zgonu
- dokument wskazujący na status spadkobiercy (np. poświadczenie dziedziczenia),
- uwierzytelnione kopie dokumentów tożsamości wszystkich spadkobierców
Dodatkowo – jeśli spadkobierców jest więcej niż jeden – muszą oni dostarczyć dokument potwierdzające wysokość ich udziałów w spadku.
W zależności od sytuacji tych wymaganych dokumentów może być więcej, natomiast nie chcemy w tym miejscu opisywać całej procedury.
Jeżeli Wasi spadkobiercy spełnią wszystkie wymagania , to wówczas pozostanie jedynie przekazanie im Waszych aktywów zgromadzonych na rachunku maklerskim. Możliwe są tu 2 opcje:
1) spadkobiercy chcą zachować papiery wartościowe
Jeżeli spadkobiercy chcą utrzymać rachunek w DIF Broker i zachować odziedziczone aktywa (np. akcje, obligacje) powinni otworzyć nowy rachunek na swoje nazwisko, na który zostanie przetransferowana należna im część aktywów po zmarłym.
2) spadkobiercy chcą otrzymać pieniężną równowartość papierów wartościowych
Wasi spadkobiercy mogą również sprzedać aktywa po Tobie i wypłacić środki pieniężne na swoje imienne konta bankowe, po uprzednim potwierdzeniu, że są właścicielami tych kont.
Podsumowanie
Zapewne planujecie żyć jeszcze długo i szczęśliwie, czego Wam życzymy. Jak jednak mówi stare polskie przysłowie: Przezorny zawsze ubezpieczony. Dlatego też zasady doświadczenia życiowego wskazują, że warto również być przygotowanym na różne negatywne scenariusze, które mogą bezpośrednio uderzyć w Waszą rodzinę. Świadome i przemyślane zabezpieczenie aktywów niematerialnych jest ważnym fundamentem bezpieczeństwa, który pomoże zadbać o spokój finansowy Waszych bliskich.
Przypominamy, że trzecia część tego artykułu, poświęcona kwestiom zabezpieczenia majątku firmy, będzie dostępna na Portfelu Tradera.
Independent Trader Team
